UVOD: METODOLOŠKOKONCEPCIJSKI OKVIR
Nakon 15. februara 2016, odnosno nakon što je Bosna i Hercegovina predala aplikaciju za članstvo u Evropskoj uniji, ključne riječi koje su nebrojeno puta ponovljene u javnom diskursu u našoj zemlji su: evropske integracije, reformska agenda i mehanizam koordinacije. Ova tri, kako ih se naziva "sudbinska" procesa za Bosnu i Hercegovinu bez sumnje će obilježiti vrijeme koje je pred nama i na različite načine uticati na život Bosanaca i Hercegovaca u budućnosti. No, koliko kao građani znamo o njima? Koliko smo upućeni u procese evropskih integracija i to šta one donose i šta znače za običnog čovjeka u ovoj zemlji? Evropske integracije su u Bosni i Hercegovini već od samog završetka rata posmatrane kao jedan od najvažnijih poslijeratnih procesa o kojim ovise budućnost i prosperitet države. Ipak, nakon početne eurofilije u prvoj fazi integracijskog procesa, javna podrška integracijama u EU i reformama vezanim uz integracije u određenom je trenutku bila u opadanju. Građani su doista jedno vrijeme vjerovali da evropske integracije mogu biti ključ rješenja brojnih nagomilanih
problema u poslijeratnoj tranzicijskoj zemlji, ali se ta vjera polagano gubila kako su godine prolazile, Bosna i Hercegovina zastajala na evropskom putu, a Evropa i sama bivala sve opterećenija unutarnjim problemima i krizama (kako ekonomskim tako i političkim). Pitanje koje je otvoreno i na koje bismo u javnom prostoru trebali tražiti odgovor, kroz razgovore s građanima, znanstvena istraživanja, medijske ankete i slično, jeste: koliko građana Bosne i Hercegovine danas ima euroskeptične stavove, a koliko njih daje direktnu podršku integracijama, odnosno koliko njih vjeruje da evropske integracije mogu pomoći uspostavljanju funkcionalnije države i reformi sistema, a koliko ih smatra da su bosanskohercegovački politički i ekonomski problemi toliko veliki i nerješivi da čak ni integracijski procesi ne mogu pomoći u njihovom smanjenju. Ili, što je možda još i važnije, trebali bismo se zapitati: šta Bosanci i Hercegovci znaju o EU danas? I kako im
suštinski "približiti" Evropu?
Vanjskopolitička inicijativa1 u Bosni i Hercegovini uradila je opsežno istraživanje o javnoj percepciji integracija u EU još prije četiri godine (2012); dobiveni podaci pokazali su da su građani Bosne i Hercegovine vidjeli integracije kao rješenje mnogih problema u zemlji, odnosno kao "alat" za smanjenje tenzija, očuvanje mira i stabilnosti u zemlji i unapređenje uvjeta života, te da su imali snažan evropski identitet. U međuvremenu, dogodili su se ekonomska kriza, teroristički napadi na tlu Evrope, migrantska kriza i sve veće etničke i političke tenzije unutar same Evropske unije. Određeni broj analitičara upravo zbog toga smatra kako su ovi problemi s kojim se Evropa suočava u posljednje vrijeme razlog zbog kojeg bi veliki broj građana BiH mogao izgubiti povjerenje u integracije kao dio rješenja, te ih početi smatrati jednim od novih, dodatnih problema za ionako kompliciranu i nedaćama opterećenu BiH. Veliki je ovo izazov za brojne aktere koji su u ovoj zemlji aktivni i angažirani u integracijskim procesima i oko njih. Prije svega za Direkciju za evropske integracije, za druge nadležne državne institucije i organe, ali i za brojne nevladine organizacije, koji paralelno sa radom na ispunjavanju uvjeta iz same aplikacije moraju raditi i na podizanju svijesti i kreiranju javne percepcije o EU i BiH. Dosadašnja iskustva pokazuju da su dva glavna aspekta evropskih integracija prisutna u javnim debatama: politički aspekt proširenja i ekonomski aspekt. Politički aspekt uglavnom se razmatra kroz debatu o tome da li će pristup EU pomoći u rješavanju unutrašnjih podjela i problema u Bosni i Hercegovini, te koji su glavni
politički razlozi zbog kojih Bosna i Hercegovina sporo napreduje u procesu evropskih integracija. Kada je riječ o ekonomskom aspektu, glavno pitanje je pitanje uticaja EU na ekonomiju u BiH. Do sada je javnost u BiH uglavnom smatrala da politički akteri ne čine mnogo na strukturalnoj reformi koja bi približila zemlju EU, odnosno da više rade u svom interesu negoli u interesu BiH, te je upravo
zbog ovoga izuzetno značajno objašnjavati građanima šta zapravo znači reformska agenda i kako će se njeno provođenje reflektirati na same građane. Također, u brojnim dosadašnjim anketama mnogi su građani iznosili stav da bi pristup politički nespremne Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji za ovu zemlju značilo više štete nego koristi, pa je i u tom kontekstu zadatak institucija građanima dati
dovoljno argumenata da će naša zemlja biti spremna za sve izazove evropskih integracija u budućnosti. Nadalje, javnost smatra da bi ekonomija morala biti snažnija kako bi se Bosna i Hercegovina uspjela nositi s pritiskom konkurencije iz Evrope. To je priličan zaokret u odnosu na period od prije nekoliko godina, kada se evropsko tržište smatralo rješenjem bosanskohercegovačkih ekonomskih
problema a ne problemom samim po sebi. Pretpostavka je da je ekonomska kriza u EU uzrokovala ovakvu promjenu stava javnosti prema evropskom tržištu. No, pored ovih ekonomskih i političkih aspekata s promjenama u Evropi samoj, otvaraju se i neka nova (recimo identitetska) pitanja, na koja će građani nesumnjivo tražiti odgovore i tumačenja kako se BiH bude približavala Evropi.
Svi akteri javne scene, od državnih institucija, nevladinog sektora, medija do analitičara i eksperata, imat će, dakle, u narednim godinama pune ruke posla na podizanju "pismenosti" građana u vezi sa Evropskom unijom i integracijama. Jer samo opskrbljeni kvalitetnim informacijama i korisnim znanjima građani BiH će od Evropske unije i u Evropskoj uniji imati koristi. Ovo istraživanje trebalo je da pokaže koliko je Evropska unija prisutna u bosanskohercegovačkim printanim i online medijima i kakav se kontekst gradi u vezi s njom. Drugim riječima, zadatak ovog istraživanja bio je da ukaže na koji način se gradi slika EU u bosanskohercegovačkim medijima i da li je ta slika vezana isključivo za procese evropskih integracija, ili se gradi u jednom širem kontekstu, koji podrazumijeva mogućnost da građani dođu do adekvatne količine korisnih i kvalitetnih informacija koje im pomažu u razumijevanju Evropske unije i integracija u EU.
Istraživanje koje je rađeno 2012. godine u okviru Regional Research Promotion Programa u saradnji sa kolegicama i kolegama iz Srbije, Crne Gore i Makedonije, ukazalo je na neke aspekte medijskog izvještavanja i generalni diskurs prema ideji Evrope. Ovo istraživanje se na svojevrstan način nastavlja na pokazatelje iz 2012, što mu pored analitičke omogućava i komparativnu perspektivu; longitudinalnom
komparativnom analizom pokušali smo doći do odgovora na pitanje: Postoji li određena promjena medijskih narativa prema evropskim integracijama nakon četiri godine?